Commentaar op een tekst is vaak ingewikkeld voor degene die het geeft, voor de ontvanger of voor allebei. Iedereen heeft eigen voorkeuren: de een wordt enthousiast van mooie zinnen, de ander stoort zich enorm aan spelfouten en weer aan ander vindt vooral dat je een goed verhaal moet vertellen. Het CCC-model van Jan Renkema biedt een oplossing. 1
Het CCC-model in het kort
Om gefundeerd en grondig feedback op de kwaliteit van een tekst te geven, kun je het CCC-model gebruiken. Met dit analysemodel controleer je de tekstkwaliteit aan de hand van drie criteria: correspondentie, consistentie en correctheid. Hieronder bespreken we ze een voor een. Hier kun je het volledige model downloaden.
Correspondentie: blijft de lezer in beeld?
Een schrijver heeft een boodschap die hij kwijt wil aan een bepaald publiek. Tijdens het schrijven moet hij continu rekening blijven houden met zijn lezer, degene met wie hij correspondeert. Welke voorbeelden spreken aan, welke voorkennis is aanwezig, welke mogelijke weerstand heeft de lezer? Met het CCC-model kun je misstappen in de correspondentie makkelijker aanwijzen. Een formulering kan bijvoorbeeld correct zijn, maar niet passend bij het betreffende publiek. In dit geval staat dat de tekstkwaliteit toch in de weg.
Consistentie: wees consequent
Tijdens het schrijven van een tekst maak je keuzes in vorm en inhoud. Die keuzes hebben consequenties. Stel je een vraag in de inleiding, dan verwacht een lezer daar in de tekst een antwoord op te krijgen. Een adviesrapport kan niet halverwege ineens een opiniestuk worden. Je boodschap komt het best over als hij consistent gegeven wordt. Dat betekent dat de toon, stijl en vorm van de tekst overeen blijven komen. Een ‘jij’ wordt niet ineens een ‘u’ en een jaarverslag wordt niet versierd met anekdotes van de bedrijfsborrel. De boodschap is: beken kleur en blijf daarbij. Inconsequenties in een tekst zijn door een tweede lezer vaak eenvoudig op te sporen.
Correctheid: betrouwbaar en deskundig
Dit aspect zou zonder het CCC-model waarschijnlijk de meeste aandacht krijgen, omdat het gaat over zaken in de tekst die domweg incorrect zijn. Het kan gaan om verkeerde informatie, waardoor je niet betrouwbaar overkomt. Het kan ook gaan over verkeerde spelling of formulering die ervoor zorgt dat je boodschap niet overkomt of überhaupt niet serieus genomen wordt. Ook genreregels (schrijf je bijvoorbeeld een zakelijke e-mail of een jaarverslag, dan geldt daar een ander format voor) of de juiste verbindingen in de opbouw van een tekst spelen hier een rol.
Redigeren met een leidraad
Een tekst redigeren is niet eenvoudig, omdat er zoveel verschillende niveaus te onderscheiden zijn. In dit model worden er vijf aspecten onderscheiden: teksttype, inhoud, opbouw, formulering en presentatie. Deze vijf niveaus kun je allemaal controleren op de kwaliteit van de correspondentie, de consistentie en de correctheid.
Pas jij het CCC-model effectief toe?
Werken met dit model vraagt misschien wat oefening, maar heb je het eenmaal in de vingers, dan levert het heldere en gerichte verbetervoorstellen op. Het helpt je als schrijver om meer inzicht te krijgen in de verschillende aspecten die een tekst tot een goede tekst maken. Daarnaast zou je het ook op voorhand kunnen gebruiken, als hulpmiddel of leidraad bij het schrijven van een tekst.
Bronnen
- Renkema, Jan. Schrijfwijzer. Uitgeverij Boom: Amsterdam, 2012, p.27-47. ↩︎
